هیومیک اسید چیست و چه فوایدی برای گیاه دارد؟

اگر مدت زیادیست که به کشت محصولات کشاورزی یا سبزیجات می پردازید، احتمالاً نام اسید هیومیک را شنیده اید. اگر خاک سطحی این نمونه از زمین های کشاورزی را تجزیه و تحلیل کنیم، متوجه می شویم که تقریباً 50٪ از هوا و آب، 45٪ مواد معدنی، 2٪ بقایای گیاهی و حیوانی، 2٪ هوموس و کمتر از 1٪ از موجودات زنده مانند باکتری ها، قارچ ها و حشرات تشکیل شده است.

تشکیل هوموس یک چرخه پیوسته است، بخش اول تجزیه مواد آلی به اجزای اصلی آن توسط تجزیه کننده هایی مانند قارچ ها، حشرات و باکتری هاست؛ همراه با تجزیه و تخریب آهسته سنگ ها و مواد معدنی توسط هوازدگی طبیعی و موجودات "سنگ خوار" به نام لیتوتروف. بخش دوم این چرخه، تبدیل این ذرات شکسته شده به انواع ترکیبات شیمیایی است که مجموعاً هوموس نامیده می شود؛ در نهایت این ترکیبات به مولکول هایی تجزیه می شوند که از نظر شیمیایی بسیار پایدار هستند و در برابر پوسیدگی بیشتر مقاومند، این مولکول های پیچیده با نام های هیومین، اسیدهای فولویک و اسیدهای هیومیک شناخته می شوند.

هیومیک اسید چیست؟ و چگونه تولید می شود؟

کودهای اسید هیومیک مولکول های بسیار بزرگ و پیچیده ای هستند که از مواد آلی استخراج می شوند و به روش های مختلفی برای تولید و تقویت گیاهان استفاده می شوند. این اسیدها یک راه طبیعی و ارگانیک عالی برای تأمین مقدار کافی از مواد مغذی ضروری، ویتامین ها و عناصر کمیاب برای گیاهان و خاک هستند. انواع مختلفی از کودهای اسید هیومیک برای فروش در بازار وجود دارد، از جمله گرانول، پودر، مایع و فرمول (مخلوط با کود کامل npk، اسید آمینه، جلبک دریایی).

گیاهان تولید کننده دی اکسید کربن، از نور خورشید برای ساخت زیست توده استفاده می کنند، این گیاهان از مواد مغذی خاک تغذیه می کنند که از حشرات و موجودات پوسیده به دست می آید؛ هنگامی که گیاهان می میرند، کربن را به عنوان پوسیدگی آلی به خاک برمی گردانند. با گذشت زمان، این پوسیدگی آلی متمرکز شده و به لایه های زیرین فشرده می شود و در نهایت اسید هیومیک تشکیل می شود. در واقع اسید هیومیک از تجزیه نهایی پوسیدگی گیاهی و حیوانی تشکیل شده است، اسیدها از طریق مرطوب سازی شیمیایی و بیولوژیکی مواد گیاهی و حیوانی ایجاد می شوند که توسط میکروارگانیسم هایی که در اثر پوسیدگی رشد می کنند بیشتر تجزیه می شوند.

کاربردهای اسید هیومیک

در شرایط امروزی، بیشتر خاک ها به دلایل مختلف مانند شرایط بسیار اسیدی یا قلیایی، خشکی، ورود آب و غیره قادر به جذب عناصر غذایی گیاهی موجود در خاک نیستند؛ بنابراین برای غلبه بر این ناتوانی ها، استفاده از اسید هیومیک بهترین راه حل برای ترویج کشاورزی پایدار است. با عدم وجود اسید هیومیک در خاک، مواد مغذی که از طریق کودهای شیمیایی و آلی به گیاهان داده می شود توسط آنها غیرقابل دسترس خواهد بود، بنابراین این کار به طور کلی هدر دادن پول و وقت کشاورز است. بنابراین کاربرد اسید هیومیک نقش بسیار مهمی در جذب عناصر غذایی و رشد گیاه دارد.

به کار گیری هیومیک اسید معمولاً به دو دسته محلول پاشی و اصلاح خاک تقسیم می شود:

•         برای اصلاح خاک: اسیدهای هیومیک در خاک بهترین عملکرد را دارند، جایی که به آسانی مواد مغذی را شکافته و به آنها متصل می شوند و آنها را برای جذب در گیاهان در دسترس قرار می دهند، همچنین فلزات سمی را کلات می کنند و از ورود مواد مضر به گیاه جلوگیری می کنند.

•         روش محلول پاشی: اسید هیومیک نفوذپذیری دیواره سلولی گیاهان را بالا می برد که به نوبه خود جذب مواد مغذی را افزایش می دهد؛ علاوه بر این، می تواند تنفس گیاه، فتوسنتز و افزایش طول سلول را نیز افزایش دهد.

هیومیک اسید چگونه بر گیاهان اثرگذاری دارد؟

محتوای بالای کربن در هیومیک اسیدها غذای میکروب ها را فراهم می کند و در نتیجه اکولوژی خاک را بهبود می بخشد. اما مزیت اصلی آنها توانایی آنها در کلات کردن مواد مغذی است. کلمه "کلات" در اصل از کلمه ای یونانی به معنای پنجه خرچنگ گرفته شده که به توانایی یک مولکول هیومیک برای نگه داشتن یون ها اشاره دارد. مولکول های هیومیک اسید دارای بار منفی هستند زیرا یون های هیدروژن با بار مثبت را از دست داده اند، این فضاهایی را روی مولکول ها ایجاد می کند که در آن ذرات با بار مثبت مانند آهن، مس، روی و منگنز می توانند بچسبند. همچنین ریشه گیاهان بار منفی دارند، اما این بار نسبت به هیومیک اسید قوی تر است، در نتیجه ترکیب اسید هیومیک به سمت ریشه گیاه کشیده می شود، سپس یون های دارای بار مثبت، مولکول آلی را به نفع ریشه ترک می کند. در این شرایط گیاه می تواند ریزمغذی های مهم را جذب کرده و از آنها برای رشد و تولید مثل استفاده کند.

بخش معدنی خاک از ترکیبات مختلفی از ماسه، سیلیس و رس تشکیل شده است؛ از آنجایی که ذرات رس دارای بار منفی قوی هستند، خاک هایی با درصد زیادی از رس دارای ظرفیت تبادل کاتیونی (توانایی خاک برای نگه داشتن یون های دارای بار مثبت) بالایی هستند. خاک های شنی ظرفیت تبادل کاتیونی پایینی دارند، بنابراین احتمال بیشتری دارد که برخی از مواد مغذی در چنین خاک هایی از ناحیه ریشه شسته شوند. کودهای اسید هیومیک به دلیل توانایی خود در کلات کردن کاتیون ها، می توانند ظرفیت تبادل کاتیونی خاک را افزایش دهند و مواد مغذی را به راحتی در دسترس گیاهان قرار داده و نیاز گیاهان به کود را با کارآمدتر کردن کودهای بکار گرفته شده رفع کند.

مزایای استفاده از هیومیک اسید برای گیاهان

با توجه به ویژگی توانایی کود اسید هیومیک در اتصال یون های فلزی نامحلول، اکسیدها و هیدروکسیدها و انتشار آهسته آنها به گیاهان، آنها دارای سه نوع اثر فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی بر گیاهان هستند.

1.      بهبود ساختار خاک

اسید هیومیک با افزایش ظرفیت نگهداری آب در خاک، تهویه خوب خاک، ساختار خاک را از نظر فیزیکی اصلاح می کند و در نتیجه فضای بیشتری را برای رشد ریشه و فعالیت باکتری ها فراهم می کند.

2.      حفظ pH خاک و کمک به جذب مواد مغذی به گیاهان

هیومیک اسید خاک های اسیدی و قلیایی را خنثی کرده و سطح pH خاک را تنظیم می کند و به دلیل افزایش ظرفیت تبادل کاتیونی، تبدیل عناصر غذایی مانند N, P, K, Fe, Zn در کودهای میکرو و ماکرو را به اشکال مورد نیاز گیاه افزایش می دهد.

3.      بهبود رشد میکروبی

رشد میکروبی را از دو طریق بهبود می بخشد، یکی با آزاد کردن مقدار زیادی کربن که غذای میکروب هاست و دوم به دلیل اندازه بزرگ خود منبعی برای کلونیزاسیون میکرو فلور می باشد.

سایر مزایای استفاده از کود هیومیک اسید:

•         تبدیل عناصر غذایی به اشکال موجود در گیاهان

•         افزایش ظرفیت جوانه زنی و زنده ماندن بذرها

•         تحریک رشد ریشه و افزایش جذب بهتر مواد مغذی

•         افزایش کیفیت و عملکرد محصول

•         افزایش مقاومت گیاه در برابر تنش به دلیل خشکی و دما

(برگرفته از سایت کودیاب)